Utwory w świątecznym nastroju

 Zaśpiewaj świąteczną piosenkę Chrystus się narodził

Chrystus się narodził

1.Wieść tę noszą aniołowie w cztery świata strony:

Niech się cieszą wszyscy ludzie, Chrystus się narodził.

Na posłaniu pośród siana, w kącie cichym, mrocznym

i w drewnianej stajeneczce Chrystus się narodził.

Refren: W mieście, co zwie się Betlejem,

dzisiaj w środku nocy,

rzecz niezwykła miała miejsce,

Chrystus się narodził.

2.Dla każdego na tym świecie, kto do szczęścia dąży.

Kto oczyścić chce swą duszę, Chrystus się narodził.

On was uczył, jak żyć łatwo w zgodzie i w miłości,

by się w pełni oddać Bogu, Chrystus się narodził.

Przesłanie świąt Bożego Narodzenia skłoniło wielu kompozytorów do muzycznego ujęcia tematu w wielkie oratoryjne czy koncertowe formy. Uczynił to tak Jan Sebastian Bach, wybitny niemiecki kompozytor baroku, który skomponował Weihnachts Oratorium (Oratorium na Boże Narodzenie) na śpiew solowy, chór mieszany i orkiestrę. Jest to jeden z najbardziej znanych na świecie utworów religijnych wykonywany w tym okresie. Dzieło składa się z sześciu kantat, które opisują muzycznie pierwsze dni życia Jezusa. Każda część wykonywana jest w kolejne dni świąt. Na rękopisach kantat Bach nawet zapisał dokładne miejsce i czas wykonywania utworu, np. pierwsza miała być wykonywana w dzień Bożego Narodzenia wcześnie rano w kościele św. Mikołaja w Lipsku, a po południu w kościele św. Tomasza.

Jan Sebastian Bach - Kantata nr 1 na Boże Narodzenie 

Wstańcie, śpiewajcie, radosne dni chwalcie,

Sławcie, co dzisiaj uczynił wam Pan!

Skargi porzućcie, wahanie wygnajcie,

Bo trzeba radosne dziś śpiewy wznieść wam!

Służcie więc Panu w chórach przewspaniałych!

Uwielbić pośpieszcie imię Pana chwały!

Orkiestra i chór wykonujący oratorium

Szczególne miejsce wśród kompozycji świątecznych zajmuje Koncert na Boże Narodzenie, którego kompozytorem jest Arcangelo Corelli [czyt. arkandżelo korcili]. Utwór pochodzi ze zbioru 12 Concerto Grosso B-dur, op. 6. Powstał z myślą o pasterce* i składa się z krótkich części poświęconych narodzinom Chrystusa w Betlejem. Dramatyczny wstęp koncertu tworzy atmosferę powagi i dostojeństwa świąt. Wkrótce jednak pojawia się żywsza, w pogodnym nastroju melodia podkreślająca radość z narodzin Bożego Syna. W finale utworu usłyszeć można pełną wdzięku melodię utrzymaną w charakterze kolędy. W okresie romantyzmu również powstawały utwory inspirowane świętem Bożego Narodzenia, np. piękne oratorium Dzieciństwo Chrystusa stworzył francuski kompozytor Hektor Berlioz, a Oratorium na Boże Narodzenie Camille Saint-Saens [czyi. kamil sę-sans]. Intrygującym dziełem o tej tematyce jest cykl dwudziestu utworów na fortepian solo zatytułowany Dwadzieścia spojrzeń na Dzieciątko Jezus, który skomponował Olivier Messiaen [czyi. oliwier mesjan].

Arcangelo Corelli - Concerto Grosso B-dur

Sandro Botticelli, Mistyczne Narodzenie

Zaśpiewajmy teraz świąteczną piosenkę

Na dobry czas

1.Kilometry krętych dróg

Wiem, że przejdę, będę mógł.

W wielkie śniegi, mrozy, deszcze

Zdążę i na czas jeszcze.

W sercu z tobą ogień znów rozpalę,

Niech ogrzeje nas choinki blask.

 

Refren: Na dobre — nie złe — w ten jedyny dzień

Otwieraj dziś serce — śnij piękny sen.

Jak mały cud — na zawsze pokochaj mnie,

Jak kolęda w ten czas.

 

2.W kieszenie schowaj dziś waśnie,

Wszystkim nam będzie łatwiej.

Topnieje już najgrubszy lód,

Znów się stanie wielki cud.

W sercu z tobą ogień znów rozpalę,

Niech ogrzeje nas choinki blask.

Wybitni kompozytorzy polskiego romantyzmu

 

Fryderyk Chopin - Mazurek D-dur

W XIX i na początku XX wieku przez ziemie polskie przeszły tragiczne w skutkach burze dziejowe. Nieudane powstania nasiliły represje zaborców wobec społeczeństwa polskiego i przyniosły ze sobą ogrom zniszczeń gospodarczych, społecznych i kulturalnych. Mimo to Polacy nie poddawali się i różnymi sposobami walczyli o podtrzymanie narodowej tożsamości. Artyści starali się nawiązywać w twórczości do polskich tradycji i nadawać sztuce cechy narodowe.

Eugene Delacroix, Portret Fryderyka Chopina

Fryderyk Chopin (1810-1849) to jeden z najznakomitszych kompozytorów polskich. Tworzył głównie utwory fortepianowe, które swoim nowatorstwem wyprzedzały dzieła pisane w okresie romantyzmu i wywarły wpływ na wielu późniejszych kompozytorów. W dzieciństwie Chopin często wyjeżdżał na wieś, gdzie miał okazję poznać polski folklor muzyczny, który stał się inspiracją do napisania wielu wspaniałych dzieł. Kompozytor stosował często artystyczną stylizację ludowych melodii, pieśni i tańców. 2 listopada 1830 roku, tuż przed wybuchem powstania listopadowego Chopin wyjechał do Wiednia, następnie do Paryża. Poruszony tragicznymi wydarzeniami skomponował słynną Etiudę c-moll, op.10 nr 12 nazywaną Etiudą Rewolucyjną. Utwory Fryderyka Chopina odznaczają się indywidualną siłą wyrazu. Wymagają od wykonawcy dużej wrażliwości i dojrzałości artystycznej, a większość z nich — również wirtuozowskiej techniki. Wśród około 240 kompozycji znalazły się m.in.: dwa koncerty fortepianowe, mazurki, polonezy, walce, preludia, etiudy, ronda, wariacje, scherza [czyt. skerca], ballady, nokturny, sonaty, pieśni.

Henryk Siemiradzki, Chopin grający na fortepianie w salonie księcia Radziwiłła

Fryderyk Chopin - Etiuda c-moll Rewolucyjna

Fryderyk Chopin - Preludium E-dur

Stanisław Moniuszko

Stanisław Moniuszko (1819-1872) odegrał wielką rolę w podtrzymaniu polskiej tożsamości narodowej. Jego dzieło operowe Halka, za sprawą prawdziwie polskiej muzyki i tekstu poruszającego rodzimą problematykę społeczną, zostało uznane za pierwszą polską operę narodową. Przedstawienie odniosło wielki sukces. Naoczny świadek napisał: [...] Kiedy na scenie zobaczono poloneza i stroje polskie zerwała się prawdziwa burza oklasków, okrzyków połączonych z płaczem i głośnym łkaniem. Wszyscy z miejsc powstali, porwani nie dającym się opisać uniesieniu […]. Inne utwory sceniczne Moniuszki tj.: Flis, Hrabina, Verbum nobile, Straszny dwór, nawiązywały treścią do wydarzeń historycznych, przedstawiały piękno rodzimych zwyczajów i folkloru, a tym samym krzepiły ducha narodowego Polaków. Kompozytor docierał nie tylko do muzycznych koneserów, ale także rozpowszechniał muzykę wśród całego społeczeństwa, wydając zbiór pieśni nazywany Śpiewnikiem domowym.

Scena z opery Stanisława Moniuszki Halka

Stanisław Moniuszko - Mazur z opery Halka

Henryk Wieniawski

Henryk Wieniawski (1835-1880) to polski kompozytor, który zasłynął jako twórca utworów skrzypcowych oraz wybitny wirtuoz skrzypiec. W swych kompozycjach nawiązywał do polskiej muzyki ludowej. Artysta koncertował w wielu krajach Europy i Ameryki, popularyzując narodową muzykę polską. Ważniejsze dzieła to: koncerty skrzypcowe (fis-moll i d-moll), polonezy (m.in. D-dur oraz A-dur), Legenda, mazurki, Scherzo-Tarantela, zbiory etiud skrzypcowych. Od 1935 roku (setnej rocznicy urodzin kompozytora) co pięć lat odbywa się w Poznaniu Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego.

Wandalin Strzałecki, Skrzypek

Henryk Wieniawski - Kujawiak C-dur