Galeria megagwiazd

The Rolling Stones

Angielska grupa The Rolling Stones [czyt. roling stouns] powstała w 1962 roku jako antyteza dla „grzecznych", grających melodyjne przeboje Beatlesów. Liderami zespołu byli Mick Jagger [czyt. mik dżeger] i Keith Richards [czyt. kif riczards]. Członkowie grupy mieli długie włosy i nosili niedbałe stroje, a na scenie często zachowywali się prowokacyjnie. Ich muzyka odbiegała od ogólnie przyjętych standardów — rhythm and bluesowy charakter piosenek zastąpili surowszym i hałaśliwszym brzmieniem. Muzyka Stonesów z upływem lat ulegała przeobrażeniom, ale ciągle zachowuje swój łatwo rozpoznawalny charakter.

 

Tina Turner

Tina Turner [czyt. terner] (urodzona w 1939 r. ) rozpoczęła karierę piosenkarską w zespole rhythm and bluesowym Ike'a Turnera [czyt. ajka ternera]. Jako małżeństwo stworzyli wiele popularnych przebojów. W latach 80. piosenkarka rozpoczęła karierę solową. Jej doskonałe warunki wokalne i estradowe, perfekcjonizm wykonawczy oraz staranny dobór repertuaru i współpracowników sprawiły, że zyskała wyjątkową pozycję w światowym przemyśle rozrywkowym. Wśród wielu albumów płytowych Tiny znajdują się m.in. Wildest Dreams (1996), Ali the Best (2004) oraz Tina (2008) — zawierające najpopularniejsze utwory piosenkarki.

 

Michael Jackson

Michael Jackson (1958-2009) rozpoczął karierę w show-biznesie, kiedy miał zaledwie sześć lat. Początkowo występował w rodzinnym zespole The Jackson Five [czyt. de dżekson fajw] jako najmłodszy z piątki Jacksonów. W 1971 roku rozpoczął samodzielną karierę muzyczną. Albumy płytowe: Off the Wali (1979), Thriller (1982), Bad (1987), HiStory (1995), Invincible (2001) wyniosły go na szczyty popularności. Michael Jackson był nie tylko znakomitym wokalistą, ale również doskonałym tancerzem. Wideoklipy z jego udziałem zachwycają skomplikowanymi układami choreograficznymi, w których artysta wykonuje charakterystyczne dla siebie figury taneczne, a wśród nich słynny moonwalk [czyt. munłok].

 

Madonna

Madonna (urodzona w 1958 roku) to najpopularniejsza piosenkarka muzyki pop. Każdy jej koncert to wielkie show, w którym zachwyca fanów talentem wokalno-tanecznym i szokuje niekonwencjonalnymi kostiumami. Nieustanny rozwój artystyczny Madonny sprawia, że z upływem lat jej popularność nie słabnie. Jest laureatką wielu muzycznych nagród, w tym siedmiu nagród Grammy. Najpopularniejsze albumy płytowe piosenkarki to m.in. Madonna (1983) ze słynnym przebojem Holiday, True Blue (1986) z hitem La Isla Bonita, Ray of Light (1998), za który otrzymała liczne wyróżnienia, Confessions on a Dance Floor (2005) zawierający największy w karierze piosenkarki przebój Hung up, Hard Candy (2008). Madonna wystąpiła również w kilku filmach. Duże uznanie przyniosła jej tytułowa rola w musicalu Evita.

 

Metalica

Metallica [czyt. metalika] to amerykański zespół heavy metalowy, który został założony w 1981 roku przez gitarzystę i wokalistę Jamesa Hetfielda [czyt. dżejmsa hetfilda] oraz perkusistę Larsa Ulricha. W obecnym składzie zespołu grają jeszcze Kirk Hammett (gitara) i Robert Trujillo (gitara basowa). Zespół zadebiutował albumem Kill'Em All i od razu został okrzyknięty twórcą nowego stylu w muzyce metalowej. Sukces grupy ugruntowały kolejne albumy, m.in. Master of Puppets (1986) — uznany za najlepszy album heavymetalowy oraz Metallica (1991), który osiągnął status platynowej płyty. Ich muzyka cieszy się ogromnym powodzeniem na całym świecie, czego dowodem jest sprzedaż ponad 100 milionów płyt. W 2006 roku MTV sklasyfikowało Metallicę na trzeciej pozycji Najlepszych Zespołów Metalowych Wszech Czasów.

 

Słowniczek muzyki rozrywkowej

hard rock - styl rockowy powstały w lotach 1969-1970, który cechuje potęga brzmienia i ekspresja wykonania

heavy metal - odmiana hard rocka powstała w połowie lat 80.

punk rock - styl muzyki rockowej nawiązujący do brzmienia wczesnego rocka. Jego melodie są grane agresywnie, śpiewane przez tzw. Rockersów

raggae - jeden ze stylów współczesnej muzyki rozrywkowej wywodzący się z Wysp Karaibskich

rock - ogólne określenie muzyki popularnej stanowiącej syntezę amerykańskiej muzyki murzyńskiej (blues i spirituals), dwudziestowiecznego folkloru i rock and rolla

rock and roll - jeden z najważniejszych gatunków współczesnej muzyki rozrywkowej. Narodził się w Stanach Zjednoczonych na przełomie lat 40. i 50. XX wieku, stał się głównym nurtem młodzieżowej muzyki tanecznej. Z rock and rolla wykształciło się wiole odmian muzyki rockowej

show-biznes - przemysł rozrywkowy, produkcja programów rozrywkowych

szlagier – piosenka, melodia modna w określonym czasie; przebój 

O muzyce dla mas

 Terminem muzyka rozrywkowa określa się wszelką muzykę, która nie należy do poważnej, folklorystycznej i sakralnej. Obejmuje ona gatunki muzyki współczesnej tworzone z myślą o szerokich masach odbiorców.

Główny nurt muzyki rozrywkowej stanowi muzyka pop (skrót od angielskiego słowa popular, czyli „popularny”), której dominującym typem jest muzyka rockowa [czyt. rokowa]. Podstawową formą muzyki rockowej była piosenka wykonywana przez zespoły wokalno-instrumentalne. Typowy zespół rockowy składał się z sekcji rytmicznej (perkusja, kontrabas lub gitara basowa) i sekcji melodycznej (dwie gitary, instrument klawiszowy lub saksofon). Wraz z rozwojem muzyki rockowej zmieniało się instrumentarium zespołu.

Przełomem w muzyce rockowej było powstanie na początku lat 60. zespołu The Beatles [czyt. de bitels]. Wspaniali „chłopcy z Liverpoolu": John Lennon, Paul McCartney, George Harrison i Ringo Star byli przez wiele lat najpopularniejszą angielską grupą na świecie. Teksty ich piosenek dotyczyły nie tylko „lekkich" tematów młodzieżowych, ale ocierały się również o politykę, potępiały wojnę i przemoc. Styl bycia Beatlesów i ich liverpoolski humor przysporzyły im miliony wielbicieli. Charakterystyczny image [czyt. imidz] Beatlesów naśladowała młodzież na całym świecie. Zapanowała „beatelmania". Piosenki zespołu nie schodziły z czołowych miejsc światowych list przebojów, a na koncerty przybywały niezliczone tłumy fanów. Najbardziej znane albumy płytowe Beatlesów to: Please Please Me, Lonely Heards Club Band, Let it Be.

 

Pod koniec 1969 roku zespół The Beatles został rozwiązany, ale jego członkowie nie zniknęli ze sceny estradowej. Każdy z nich rozpoczął samodzielną karierę muzyczną. Utwory Beatlesów do dziś cieszą się ogromną popularnością. Wiele z nich stało się standardami wykonywanymi nie tylko przez gwiazdy rocka, ale również przez muzyków jazzowych, śpiewaków operowych i orkiestry symfoniczne.

 The Beatles - Twist And Shout (Official Video)

The Beatles - I Saw Her Standing There - 1963

W latach 70. XX wieku na Jamajce narodziło się reggae [czyt. rege]. Ten nowy rodzaj muzyki pop, nawiązujący do rastafarianizmu (ruchu społeczno-religijnego głoszącego hasła poszanowania ludzi o czarnym kolorze skóry) szybko zyskał popularność na Wyspach Karaibskich. Na świecie muzykę reggae rozpowszechnił Bob Marley [czyi. marlej] - jamajski wokalista, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów piosenek. 

Bob Marley

Bob Marley & The Wailers - No Woman, No Cry

Bob Marley [One Love] MusicVideo

Muzyka reggae ma charakterystyczny rytm z akcentem na drugą i czwartą miarę taktu. Wiele utworów reggae zawiera w tekstach przesłania filozoficzno-religijne i ideologiczne. Muzyka reggae miała wpływ na ukształtowanie się w drugiej połowie lat 70. nowego stylu muzycznego - punk rocka [czyt. pank roka]. Za pionierów punk rocka i związanej z tym nurtem subkultury młodzieżowej uznaje się angielski zespół The Sex Pistols.

The Sex Pistols

SEX PISTOLS - ANARCHY IN THE UK

 Charakterystyczny dla członków tej grupy był wystylizowany image [czyi. imidz]: zmierzwione, krótkie włosy, postrzępione koszulki, spięte agrafkami dziury w ubraniu i często skandalizujące zachowanie na scenie. W latach 1969-1970 wraz z ukazaniem się płyt zespołów Led Zepplin [czyt. Iet ceplin], Black Sabbath [czyt. blek sabat] i Deep Purple [czyt. dip parpl] powstał styl rockowy hard rock, wywodzący się z bluesa i rock and rolla, który cechował się mocnym brzmieniem gitar elektrycznych, energiczną grą sekcji rytmicznej (gitara basowa, perkusja) oraz ostrym śpiewem wokalistów.

Led Zeppelin - Stairway To Heaven Live (HD)

Led Zeppelin - Rock And Roll (Live at Knebworth 1979

Deep Purple

 W połowie lat 80. wykształciła się jego odmiana - heavy metal [czyi hewi metal]. Gatunek ten charakteryzował się ekspresyjną interpretacją oraz brutalnym, agresywnym brzmieniem instrumentów i wokalu.

Wielka rodzina instrumentów

 Wsłuchaj się w brzmienie instrumentów orkiestry symfonicznej.

Piotr Czajkowski, VI Symfonia h-moll Patetyczna

Gioacchino Rossini - Uwertura do opery Sroka złodziejka

Instrumenty muzyczne są przyrządami stosowanymi w muzyce do wytwarzania dźwięku. Wiele z nich ma bogatą historię, sięgającą nieraz nawet czasów prehistorycznych. W klasach młodszych poznaliście różne grupy instrumentów oraz sposoby wydobywania z nich dźwięków. Przypomnijmy sobie ich przynależność do wielkiej rodziny instrumentarium orkiestrowego.

 

Różnorodność instrumentów

Różnorodność instrumentów jest tak ogromna, że nie sposób ich wyliczyć i pogrupować. Fakt istnienia na świecie tak wielu odmian instrumentów dowodzi, że człowiek na co dzień otacza się tymi przedmiotami i potrzebuje kontaktu z nimi. Bez względu na pochodzenie, kulturę, narodowość, wyznanie muzyka, instrumenty towarzyszą każdemu człowiekowi od chwili jego narodzin przez całe życie.

 

Instrumenty-definicja

Instrumentami muzycznymi określa się wszelkie narzędzia wytwarzające dźwięk, które służą urzeczywistnieniu muzycznych idei i form. Zależą one od ciała ludzkiego i jego dwóch podstawowych możliwości: poruszania się i oddychania.

 

Podział instrumentów

Istnieje kilka kryteriów podziału instrumentów muzycznych. Ze względu na źródło dźwięku wyróżnia się instrumenty:

• perkusyjne (idiofony i membranofony),

• strunowe (chordofony),

• dęte (aerofony).

Dokładniejszym kryterium podziału instrumentów jest sposób wydobycia z nich dźwięku, a także technika gry i ich budowa.

 

1.Chordofony

Wszystkie instrumenty muzyczne, w których źródłem dźwięku jest drgająca struna, należą do grupy chordofonów (z języka greckiego chorde znaczy struna). Struny wykonywane są z różnych materiałów. Kultury prymitywne wykorzystywały do tego celu włókna roślinne. Pierwotnie w Azji Mniejszej i w krajach śródziemnomorskich używano ścięgien i jelit zwierzęcych, później stosowano najczęściej końskie włosie, a na Dalekim Wschodzie stosowano nici jedwabiu. Od XVII wieku zaczęto te materiały owijać metalowym drutem z mosiądzu, żelaza i stali, aby uzyskać większą elastyczność. Z czasem dla uzyskania takiego efektu zastosowano również nylon. Wspólną cechą budowy niemal wszystkich instrumentów strunowych jest pudło rezonansowe, w którym powietrze pobudzane jest do drgań wywołanych drganiem strun. Barwa brzmienia instrumentów zależy od ich wielkości oraz od materiału, z jakiego wykonywane jest pudło rezonansowe i struny.

 

A.Instrumenty strunowe smyczkowe

Grupa instrumentów strunowych smyczkowych jest liczna. Różne kultury świata stworzyły i stosują charakterystyczne dla siebie instrumenty. Łączy je wszystkie jedna wspólna cecha. Aby wydobyć z nich dźwięk, należy pobudzić strunę do drgań przy pomocy smyczka. Najpopularniejsze instrumenty należące do grupy smyczkowych wchodzą w skład orkiestry symfonicznej. Są to: skrzypce, altówka, wiolonczela i kontrabas.

 

B.Instrumenty strunowe uderzane

Najpopularniejszym instrumentem tej grupy jest fortepian. Jego mniejsza odmiana, czyli pianino również działa na tej samej zasadzie. Klawisze tych instrumentów zaopatrzone są w mechanizm młoteczkowy. Podczas naciskania na nie pojedyncze młoteczki uderzają w struny rozciągnięte na metalowej ramie umieszczonej w pudle rezonansowym. Innym sposobem wydobycia dźwięku jest uderzanie strun twardymi pałeczkami (np. cymbały) lub płytkami (np. plektron).

 

C.Instrumenty strunowe szarpane

Różnorodność instrumentów strunowych szarpanych jest ogromna. Ich cechą wspólną jest sposób wydobycia dźwięku poprzez szarpanie struny ręką lub mechanicznie (np. klawesyn).

 

2.Instrumenty dęte

Wszystkie instrumenty, w których dźwięk powstaje za sprawą drgającego słupa powietrza, wdmuchiwanego przez człowieka do korpusu instrumentu, należą do grupy aerofonów. W języku greckim słowo aero znaczy powietrze, stąd też ich nazwa. Podstawowym kryterium podziału tych instrumentów jest sposób wydobycia dźwięku. Wyróżnia się zatem aerofony ustnikowe, fletowe, stroikowe oraz języczkowe. Dalszym, bo bardziej szczegółowym kryterium podziału, jest budowa ustnika i konstrukcja samego instrumentu. W praktyce orkiestrowej dzieli się te instrumenty na drewniane i blaszane. Istnieją też aerofony mechaniczne, do których należą organy.

 

A.Instrumenty dęte drewniane

Pierwotnie instrumenty dęte budowano z kości zwierząt, wydrążając w nich otwory. Potem człowiek zaczął stosować do tego celu drewno, wykorzystując często egzotyczne jego gatunki. Różnorodność instrumentów dętych drewnianych jest ogromna. Piszczałki istniały już w czasach prehistorycznych. Liczna rodzina fletów należy do tej grupy, chociaż wykonuje się je obecnie z różnych materiałów (drewno, metal, kość, glinka). Sam jednak instrument może być wykonany z dowolnego materiału. Klasyfikuje się je na podstawie budowy elementu wibrującego, czyli stroika, bądź występowania w nich krawędzi, o którą rozprasza się strumień powietrza wdmuchiwany przez grającego.

 

B.Instrumenty dęte blaszane

W instrumentach dętych blaszanych dźwięk powstaje dzięki elastycznie napiętym wargom grającego. Technika zadęcia jest trudna i męcząca, zwłaszcza w największych instrumentach, jakim jest np. tuba. Barwa brzmienia instrumentu dętego blaszanego zależy przede wszystkim od rodzaju ustnika, który może przybierać różne kształty (kociołkowy, kielichowaty, stożkowy). O wysokości dźwięku decyduje długość drgającego słupa powietrza. System klap, wentyli i kanałów pozwala na odpowiednie wydłużanie i skracanie słupa powietrza, przez co instrument posiada większe możliwości wykonawcze. Te niewyposażone w otwory wydają określony dźwięk wraz z kilkoma dodatkowymi tonami.

 

3.Instrumenty perkusyjne

Najliczniejszą grupę tworzą instrumenty perkusyjne. Nazwa ta pochodzi od słowa percussio, co znaczy uderzać. Aby wydobyć z nich dźwięk trzeba w nie uderzyć ręką lub specjalną pałką. Są też takie, którymi należy potrząsać, szarpać lub je pocierać.

 

A.Instrumenty perkusyjne - idiofony

Wśród idiofonów wyróżnia się instrumenty samobrzmiące, czyli idiofony niemelodyczne, które wydają jeden rodzaj dźwięku, charakterystyczny dla danego instrumentu. 

 

Są też takie, na których można zagrać melodię i określa się je mianem idiofonów melodycznych. 

Do rzadkiej grupy idiofonów dętych zalicza się akordeon i harmonię, bowiem o wysokości dźwięku tych instrumentów decyduje sprężystość własna drgającego metalowego stroika, a nie zjawiska falowe w słupie powietrza, jak się powszechnie uważa.

B.Instrumenty perkusyjne - membranofony

Odrębną grupę stanowią membranofony, posiadające wspólną cechę budowy, której nie mają idiofony. Słowo membrana w języku łacińskim oznacza błonę. Wszystkie instrumenty należące do tej grupy posiadają membranę wykonaną z pergaminu, wyprawionej skóry zwierzęcej lub tworzywa sztucznego.

 

Podsumowanie

Muzyka w kadrze - muzyka filmowa

 Muzyka z filmu Love story

Kadr z filmu niemego The Kids (Brzdąc) z udziałem Charlie Chaplina 1920

Muzyka jest ważnym elementem dzieła filmowego. Towarzyszyła mu od samego początku, już w epoce kina niemego. Wtedy to nieprzerwanie podczas projekcji filmu orkiestra lub pianista, tzw. taper grali melodie o różnym nastroju i charakterze. Czasami tło do filmów stanowiły fragmenty utworów symfonicznych, innym razem popularne szlagiery. Muzyka grana podczas filmu podkreślała akcję rozgrywającą się na dużym ekranie oraz zagłuszała terkot projektora. Z czasem coraz lepiej udawało się zsynchronizować obraz z muzyką. Do filmów zaczęto dobierać utwory pod kątem artystycznego wyrazu i pod kątem programowym, powstawał też materiał muzyczny na specjalne zamówienie. Pierwszym filmem dźwiękowym był Śpiewak jazzbandu Alana Croslanda (1927). Przy jego produkcji połączono wreszcie na jednej taśmie muzykę, słowo i obraz Rozpoczęła się wielka epoka filmu dźwiękowego.

 

Współczesne studio nagraniowe

Na taśmie magnetycznej dokonano osobno nagrań trzech warstw dźwiękowych filmowego dzieła: dialogów, muzyki i efektów akustycznych (naturalnych odgłosów towarzyszących akcji filmu, jak: szum wiatru, szczekanie psa, warkot silnika samochodowego itp.). Inżynier dźwięku zapisał je synchronicznie z obrazem na taśmę światłoczułą, tworząc ścieżkę dźwiękową. Muzyka filmowa ma charakter montażowy, tzn. nie stanowi spójnej całości, ale jest zestawem różnych fragmentów. Czas jej trwania, tempo i dynamika podporządkowane są dramaturgii dzieła filmowego. Muzyka wchodzi w złożone relacje z obrazem i słowem. Jest zdolna wyrazić stany emocjonalne bohaterów, pomaga widzom wczuć się w nastrój danej sceny, podkreśla przebieg akcji, pomaga lepiej zrozumieć całość ekranowego utworu, czasami wręcz stanowi jego „komentarz". Nic więc dziwnego, że muzyka filmowa jest odrębnym gatunkiem muzycznym, ocenianym przez twórców jako nie najłatwiejszy. Kompozytor musi często wiernie oddać klimat epoki, w której dzieje się akcja filmu. Poza tym sam wybiera filmowe epizody i odpowiednio umuzycznia każdy z nich.

 

Jan A.P. Kaczmarek podczas wręczania statuetek Oscara za muzykę do filmu marzyciel

Do grona wybitnych twórców muzyki filmowej zaliczani są m.in.: Georges Auric [czyt. dżordż ołrik], Aram Chaczaturian, Dymitr Szostakowicz, Artur Honegger, Dymitr Kabalewski; w Polsce — Tadeusz Baird [czyt. berd], Wojciech Kilar, Zbigniew Preisner [czyt. prajzner], Kazimierz Serocki, Zbigniew Turski, Krzysztof Komeda, Krzesimir Dębski, Jan A.P. Kaczmarek. W filmie wykorzystuje się również muzykę, która powstała niezależnie od produkcji filmowej. Dobiera się ją świadomie i przystosowuje do potrzeb ekranizacji. Jest to tzw. muzyka adaptowana. Ścieżki dźwiękowe do filmów oceniane są często na międzynarodowych przeglądach i festiwalach filmowych. Co roku amerykańska Akademia Filmowa nagradza twórców muzyki i piosenek filmowych statuetką Oscara, najbardziej prestiżową z nagród filmowych na świecie. Do grona nagrodzonych twórców muzyki filmowej należą m.in.: Ennio Morricone [czyt. enio morrikone] Misja, John Williams [czyt dżon Malm] Gwiezdne wojny, Hans Zimmer [czyt. cimer] Piraci z Karaibów, James Homer [czyt. dżejms] Avatar.

Muzyka. "Muzyka filmowa" | lekcja online

Po co jest muzyka w filmie?

Polska muzyka poetycka

 

Poezja śpiewana zaczęła rozwijać się w Polsce w latach 60. XX wieku i szybko zyskała duże grono zwolenników. Do czołowych przedstawicieli tego gatunku muzycznego należą m.in.: 

Marek Grechuta (1945-2006) — piosenkarz, kompozytor, autor przebojów muzycznych, np.: Korowód, Będziesz moją panią, Nie dokazuj, Tango Anawa, Niepewność, Świecie nasz;

Marek Grechuta - Świecie nasz

Marek Grechuta - Niepewność

Czesław Niemen (1939-2004) twórca niezapomnianych piosenek, tj.: Dziwny jest ten świat, Pod papugami, Czy mnie jeszcze pamiętasz?;

Czesław Niemen - Dziwny jest ten świat

Dziwny jest ten świat

Filip Lato jako Czesław Niemen - Sen o Warszawie

Ewa Demarczyk (1941-2020) — piosenkarka nazywana Czarnym Aniołem, która interpretowała muzycznie wiersze wybitnych poetów.

Ewa Demarczyk - Karuzela z Madonnami

Poezję śpiewaną włączali do swojego repertuaru także inni wykonawcy, np.: Magda Umer, Przemysław Gintrowski, Jacek Kaczmarski, Elżbieta Adamiak, Grzegorz Turnau, a także takie zespoły jak Stare Dobre Małżeństwo i Wolna Grupa Bukowina.

Wolna Grupa Bukowina - Rzeka

SDM - Bieszczadzkie anioły

Kiedy góral umiera

Majster Bieda

SDM - Jak

SDM - Wędrówką życie jest człowieka

Modlitwa o wschodzie słońca

Mury

Obława

Muzyka poetycka

 

W drugiej połowie XX wieku na muzycznej scenie zaistnieli artyści, w których twórczości bardzo ważną rolę odgrywała poezja, m.in.: Jacques Brel [czyi. żak brel], Bułat Okudżawa, Włodzimierz Wysocki, Bob Dylan, Leonard Cohen [czyt. koen]. Obdarzeni niepowtarzalną charyzmą, komponowali oni piosenki o specyficznym nastroju, głęboko zapadające w serca słuchaczy. Wykonawców tego rodzaju muzyki nazywa się współczesnymi bardami. Najczęściej koncertują w kameralnych miejscach otoczeni wrażliwą publicznością.

Włodzimierz Wysocki

Leonard Cohen (1934-2016) to znany na całym świecie kanadyjski poeta, pisarz i piosenkarz. W latach 80. XX wieku artysta zyskał w Polsce ogromną popularność za sprawą nastrojowych kompozycji i niepowtarzalnej barwy głosu. Jego utwory Suzanne, Hallelujah, Dance Me to the End of love, In My Secret Pin rour Man, Everybody Knows stale zajmują czołowe miejsca na światowych listach przebojów.

Leonard Cohen

Leonard Cohen - Halleluja

Leonard Cohen - In my secret life

Leonard Cohen - Dance me the end of love

Bob Dylan (urodzony w 1941 roku), właściwie Robert Zimmerman [czyt. cimerman], to balladzista, poeta i kompozytor. Słynne są jego protest songi, w których zawarł swoją filozofię życiową i poglądy na wiele spraw społecznych i politycznych. Dylan ostro występował przeciwko rasizmowi, mieszczańskiej obyczajowości i obłudzie politycznej. Był wyrazicielem niepokojów młodego pokolenia. Wśród jego najbardziej popularnych utworów znalazły się: Odpowiedź niesie wiatr, Specjaliści od wojny, Będę wolny, Kiedy się zbudzicie?, Ballada o Hollisie Brownie. Amerykańska młodzież uznała piosenkę Blowin' In the Wind (Odpowiedź niesie wiatr) za swój hymn. Twórczość Dylana została nagrodzona prestiżowymi nagrodami, m.in.: Grammy, Oscarem, Nagrodą Pulitzera, a w 2016 roku Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury.

Bob Dylan

Bob Dylan - Blowing in the wind

Blowin in the wind cover

Piotr Selim - Odpowiedź zna wiatr

Bob Dylan - Knockin on heaven's door

Bułat Okudżawa (1924-1997) sławny gruziński balladzista, poeta, kompozytor i piosenkarz stworzył niepowtarzalną kreację twórczą. Był autorem muzyki do własnych wierszy, głównie o tematyce społecznej, miłosnej, wojennej. Artysta wykonywał swoje piosenki sam z akompaniamentem gitary, magnetyzując chropowatym, zniekształconym głosem miliony słuchaczy na świecie. Najpopularniejsze utwory Bułata Okudżawy to m.in.: Piosenka o żołnierskich butach, Lońka Król Balonik, Katarynka, Piosenka o piechocie, Francois Villon (Modlitwa).

Bułat Okudżawa

Bułat Okudżawa - Modlitwa

Edyta Geppert - Modlitwa (Okudżawy)

Musical - teatr muzyczny XX wieku

 

Musical [czyt. mjuzikal] nazywany jest muzycznym spektaklem XX wieku. Ma amerykański rodowód i jest zbliżony do europejskiej operetki, ale w jego budowie występuje większa swoboda. Występujący w nim artyści — słowem, piosenką i tańcem opowiadają widzom akcję sceniczną. Treść musicalu nawiązuje czasami do znanych powieści lub sztuk teatralnych. Współcześni autorzy piszący libretta (musicalowe scenariusze) poświęcają je historiom rozgrywającym się w czasach teraźniejszych. Musical może być przedstawieniem scenicznym lub filmowym.

 

Scena z musicalu Koty

Memory (Reprise) | Cats the Musical

Korzenie tego gatunku sięgają XIX wieku, ale jego rozkwit nastąpił w latach 20. XX wieku. W dużym stopniu przyczynili się do niego amerykańscy twórcy muzyki rozrywkowej m.in.: Irving Berlin [czyt. erwin berlin], Jerome Kern [czyt. dżerom kern], George Gershwin, Richard Rodgers [czyt. riczard rodżers] i Cole Porter [czyt. kol poter]. Nadali oni musicalowi nowy kierunek rozwoju i zrewolucjonizowali produkcje Broadwayu [czyt. brodłeju] — słynnej nowojorskiej dzielnicy teatrów. Poznaj wybrane dzieła ze „złotej listy" światowych musicali.

Zespół teatrów wzdłuż ulicy Brodway w Nowy Jorku

Skrzypek na dachu

Na dachu domku mleczarza Tewjego siedzi skrzypek i gra melodię. Tewje tłumaczy publiczności: Skrzypek na dachu. Wygląda dziwni co? Ale w naszej mak wiosce, Anatewce, każdy z nas — można by rzec — jest takim skrzypkiem na dachu, starając się wydobyć z życia dźwięczny, prosty ton, nie łamiąc przy tym karku. Niełatwa to sztuka! Możecie zapytać, dlaczego tu mieszkamy; skoro to niebezpieczne? Mieszkamy tu, ponieważ Anatewka jest naszym domem. A co pozwala nam przez tyle lat zachowywać w tej niewygodnej pozycji równowagę? Mogę wam odpowiedzieć jednym słowem: tradycja.. .

Akcja musicalu rozgrywa się w 1905 roku w małej rosyjskiej wiosce Anatewka. Biedna żydowska rodzina boryka się z trudami codziennego życia. Główny bohater Tewje stara się przestrzegać zasad swojej religii, ale to nie jest łatwe. Musi dokonać trudnego wyboru między szczęściem rodziny a poszanowaniem tradycji. Wkrótce Żydzi, na wniosek władz, muszą opuścić wioskę. Ich odejściu towarzyszy tęskna melodia wiejskiego skrzypka Sunrise, sunset.

Na motywach musicalu Skrzypek na dachu powstał film (1971) o tym samym tytule, w którym główną rolę Tewjego odegrał Chaim Topol. Fabułą filmu jest ekranizacja sztuki opartej na powieści Szolema Alejchema Dzieje Tewjego Mleczarza. Twórcy filmu w 1972 roku otrzymali Oscara za najlepszą adaptację i najbardziej oryginalny dobór piosenek.

Skrzypek Na Dachu "Sunrise Sunset"

My Fair Lady

Scena z musicalu My Fair Lady

Akcja musicalu My Fair Lady [czyt. maj fer lejdi] rozgrywa się w XIX wieku i oparta jest na fabule komedii Pigmalion George'a Bernarda Shawa [czyt. dżordża bernarda szoła]. Językoznawca, profesor Higgins, zakłada się z przyjacielem, że w krótkim czasie przeistoczy prostą kwiaciarkę w wielką damę o wykwintnych manierach, mówiącą nieskazitelną angielszczyzną. Nie przewidział jednak, że sam stanie się największą ofiarą zakładu. Choć eksperyment udał się, to jego uczucie i silne przywiązanie do dziewczyny nie pozwalało mu już na życie w samotności. Musical My Fair Lady wylansował wiele światowej sławy przebojów, takich, tj.: Przetańczyć całą noc, Tę uliczkę znam, Jeden szczęścia lut.

Przetańczyć całą noc

Jesus Christ Superstar

Jest to opowieść o ostatnich siedmiu dniach życia Jezusa. Występują w niej po­stacie biblijne: Jezus Chrystus, Judasz, Maria Magdalena, apostołowie, Poncjusz Pi­łat, król Herod, Annasz, Kajfasz. Treść libretta opiera się dość wiernie na zdarzeniach opi­sanych w Piśmie Świętym, takich jak: zdra­da Judasza, modlitwa Jezusa na Górze Oliw­nej, sąd Heroda i Piłata, biczowanie Jezusa i ukrzyżowanie.

Andrew Lloyd Webber [czyt. endriu lojd łeber] nie wprowadził do spektaklu dialo­gów, cały tekst oparł na songach, recytaty­wach i partiach instrumentalnych. Wiele pio­senek zyskało światową popularność i stało się wielkimi przebojami.

JESUS CHRIST SUPERSTAR ( Gethsemane - Ted Neeley 1973 ) HD

JESUS CHRIST SUPERSTAR - 1973 ( Could We Start Again Please? ) HD

JESUS CHRIST SUPERSTAR - 1973 ( This Jesus Must Die ) HD

JESUS CHRIST SUPERSTAR - 1973 ( Judas Death ) HD

Jazzowe improwizacje

 

Big-band jazzowy

Jazz [czyt. dżez] powstał w Stanach Zjednoczonych na przełomie XIX i XX wieku w wyniku syntezy elementów muzyki zachodnioafrykańskiej i amerykańsko-europejskiej. Nowy gatunek muzyczny odznaczał się pulsacją rytmu, improwizacją oraz indywidualnym kształtowaniem materiału dźwiękowego przez wykonawców jazzowych. Za miejsce narodzin jazzu uznaje się Nowy Orlean, dokąd przez długie lata przybywali emigranci z innych stron świata. Do jego ukształtowania przyczyniły się prawdopodobnie pieśni czarnych niewolników przywożonych z Czarnego Lądu do Ameryki Północnej. Niewolnicy wykonywali pieśni pracy, work songs [czyt. łerk songs] i pieśni religijno-mistyczne — negro spirituals [czyt. negro spiriczuals], oparte na tekstach biblijnych. Work songs i negro spirituals w połączeniu z innymi pieśniami murzyńskimi oraz folklorem amerykańskim stworzyły gatunek muzyczny zwany bluesem [czyt. blusem].

Tadeusz Makowski - Jazz

Z początkiem lat dwudziestych ośrodkiem największej koncentracji muzyków jazzowych w Stanach Zjednoczonych stało się Chicago [czyt. szikago]. Kolejny bardzo ważny etap rozwoju jazzu związany był z Nowym Jorkiem.

W rozwoju jazzu można wyróżnić trzy etapy: okres jazzu tradycyjnego (do 1930 roku), okres swingu (lata 1934-1945), okres jazzu nowoczesnego — modern jazzu (po 1984 roku). W Europie muzyka jazzowa pojawiła się dopiero w 1920 roku, natomiast w Polsce — po II wojnie światowej.

Bessie Smith nazywana "cesarzową bluesa"

Ciekawe!

Nazwa blues pochodzi prawdopodobnie od koloru blue [czyt. blu] - z angielskiego „niebieski", symbolizującego u wielu ludów smutek i żal. Teksty bluesów opowiadały o życiu człowieka, miłości, samotności, a później stały się swoistą krytyką wydarzeń politycznych w Ameryce.

Scott Joplin - Ragetime

Na muzykę jazzową miały wpływ wielkie indywidualności muzyczne, które w niepowtarzalny sposób kształtowały dźwięk, zachwycały techniką wykonawczą. Należeli do nich m.in. trębacze jazzowi — Louis Armstrong [czyt. luis amstrong] i Miles Davis [czyt. majls dejwis], saksofoniści — Charlie Parker [czyt. czarli parker] oraz Stan Getz [czyt. gec], śpiewaczki jazzowe — Bessie Smith [czyt. bessi smit], Ella Fitzgerald [czyt. ella fitdżerald], kierownicy słynnych orkiestr jazzowych — Duke Ellington [czyt. diuk elington], Benny Goodman [czyt. beny gudmen], Glenn Miller.

 Czołówkę polskiego jazzu stanowi m.in. Krzysztof Komeda, Zbigniew Namysłowski, Tomasz Stańko, Jan Ptaszyn Wróblewski, Adam Makowicz, Michał Urbaniak, Leszek Możdżer.

Jazz w muzyce artystycznej

Kompozytorzy muzyki klasycznej i awangardowej często wplatali do swoich utworów elementy jazzu. Utalentowanym twórcą, który nie tylko łączył jazz z muzyką poważną, ale uczynił go wręcz fundamentem kilku swoich utworów symfonicznych o nieprzemijającej wartości, był George Gershwin [czyt. dżordż gerszłin] — amerykański pianista, kompozytor piosenek, muzyki do przedstawień teatralnych i filmów. Sławę i fortunę zyskał już w wieku lat dwudziestu dzięki piosence Swanee [czyt. słoni]. Jednak miejsce wśród najwybitniejszych kompozytorów XX wieku przyniosła mu skomponowana w 1924 roku Błękitna rapsodia na fortepian i orkiestrę. Do innych znaczących dzieł Gershwina zalicza się Koncert fortepianowy F-dur, fantazję Amerykanin w Paryżu, operę Porgy and Bess [czyt. porgi end bes], preludia na fortepian.

George Gershwin - Błękitna rapsodia 

Elementy jazzu spotyka się tez w twórczości innych kompozytorów, m.in.: Claude'a Debussy'ego, Igora Strawińskiego, Dariusa Milhaud [czyi. milo].

Połączenia jazzu z muzyką artystyczną dokonał również Rolf Liebermann [czyt. lieberman] w utworze Koncert na zespół jazzowy i orkiestrę symfoniczną, w którym big-band [czyt. big bend] w składzie cztery trąbki, cztery puzony, pięć saksofonów i grupa instrumentów perkusyjnych gra partie concertino (czyt. konczertino) z towarzyszeniem orkiestry symfonicznej.

Muzyka kompozytorów Młodej Polski

 

Władysław Podkowiński - Dzieci w ogrodzie

W latach 1890-1918 w literaturze i sztuce trwał okres zwany Młodą Polską. W muzyce reprezentowali go, m.in.: Karol Szymanowski, Mieczysław Kartowicz, a także Ignacy Jan Paderewski.

Karol Szymanowski

Karol Szymanowski (1882-1.937) był związany z artystami Młodej Polski, koncertował i popularyzował polską muzykę w Europie i na innych kontynentach. Jego nowatorskie dzieła spotkały się początkowo z niezrozumieniem, jednak z czasem zyskały sobie coraz więcej zwolenników i uczyniły go jednym z czołowych muzyków awangardowych. W twórczości Szymanowskiego można wyodrębnić trzy okresy:

• romantyczny, w którym kompozytor pozostawał pod wpływem muzyki Fryderyka Chopina, Aleksandra Skriabina i kompozytorów niemieckich późnego romantyzmu,

• poszukiwań nowego tworzywa muzycznego, zainteresowania kulturą śródziemnomorską, kulturą Wschodu oraz muzyką francuskiego impresjonizmu,

• narodowy, w którym powstawały utwory inspirowane folklorem góralskim i muzyką ludową.

Dorobek artystyczny Karola Szymanowskiego odgrywa bardzo ważną rolę w polskiej kulturze muzycznej XX wieku. Jego awangardowe dzieła wytyczyły drogę polskiej muzyce i nowym pokoleniom artystów. Wśród wielu utworów kompozytora na szczególną uwagę zasługują: opery (Hagith, Król Roger), symfonie, balety (Harnasie, Mandragora), kwartety smyczkowe i koncerty smyczkowe, Stabat Mater na głosy solowe (sopran, alt, baryton), chór mieszany i orkiestrę, 20 Mazurków na fortepian, utwory skrzypcowe i fortepianowe, pieśni (cykle pieśni na głos solo, Pieśni kurpiowskie na chór a cappella), cykle instrumentalnych utworów programowych (Metopy, Mity, Maski).

Karol Szymanowski - Źródło Aretuzy

Willa Atma - dom Szymanowskiego

Ignacy Jan Paderewski

Ignacy Jan Paderewski (1860-1941) był wielkim polskim pianistą i kompozytorem. Koncertował w wielu krajach Europy, obu Ameryk i Australii, zdobywając sławę oraz uznanie publiczności i krytyków. Do jego najznakomitszych dzieł zalicza się m.in.: Koncert fortepianowy a-moll, Fantaję polską na fortepian i orkiestrę, Krakowiaka fantastycznego z Humoresek koncertowych, operę Manru, pieśni do słów Adama Mickiewicza i Adama Asnyka. Paderewski z pobudek patriotycznych podjął działalność polityczną i społeczną.

Ignacy Jan Paderewski - Menuet G-dur

Koncert Paderewskiego

Mieczysław Karłowicz

Mieczysław Karłowicz (1876-1909) odegrał znaczącą rolę w muzyce symfonicznej przełomu XIX i XX wieku. W historii muzyki wpisał się przede wszystkim jako twórca wspaniałych poematów symfonicznych (Powracające fale, Odwieczne pieśni, Rapsodia litewska, Smutna opowieść i inne), które są muzycznym odzwierciedleniem wewnętrznych przeżyć artysty, jego przemyśleń i rozterek. Karłowicz komponował też pieśni do tekstów znanych poetów, np.: Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Marii Konopnickiej, Adama Asnyka. Jego Koncert skrzypcowy A-dur stanowi pomost między wirtuozowskimi koncertami Henryka Wieniawskiego a nowatorskimi koncertami Szymanowskiego i do dziś wykonywany jest przez wybitnych skrzypków polskich. Mieczysław Kartowicz zmarł tragicznie w górach w wieku 33 lat.

Mieczysław Karłowicz - Serenada na smyczki

Stanisław Ignacy Witkiewicz - Wiosna w górach