Światowe musicale

Zapisz temat lekcji: „Światowe musicale” (podr.  96)

Musical [czyt. mjuzikal] nazywany jest muzycznym spektaklem XX wieku. Ma amery­kański rodowód i jest zbliżony do europejskiej operetki, ale w jego budowie występuje większa swoboda. Większego znaczenia nabiera gra aktorska wykonawców.

Korzenie tego gatunku sięgają XIX wieku, ale jego rozkwit nastąpił w latach dwudzie­stych XX wieku. W dużym stopniu przyczynili się do niego amerykańscy twórcy muzyki rozrywkowej, m.in. Irving Berlin [czyt. erwin berlin], Jerome Kern [czyt. dżerom kern] Geo­rge Gershwin, Richard Rodgers [czyt. riczard rodżers] i Cole Poter [czyt. kol poter]. Nadali oni musicalowi nowy kierunek rozwoju i zrewolucjonizowali produkcje Broadwayu [czyt. brodłeju] - słynnej nowojorskiej dzielnicy teatrów. Poznaj ,,złotą listę” światowych musicali.

Zespół teatrów wzdłuż ulicy Broadway w Nowym Jorku

Skrzypek na dachu

Chaim Topol jako Tewje w musicalu Skrzypek na dachu

Na dachu domku mleczarza Tewjego sie­dzi skrzypek i gra melodię. Tewje tłumaczy publiczności: Skrzypek na dachu. Wygląda dziwnie, co? Ale w naszej małej wiosce, Ana­tewce, każdy z nas - można by rzec -jest ta­kim skrzypkiem, na dachu, starając się wydo­być z życia dźwięczny, prosty ton, nie łamiąc przy tym karku. Niełatwa to sztuka!

Możecie zapytać, dlaczego tu mieszkamy, skoro to niebezpieczne? Mieszkamy tu, ponie­waż Anatewka jest naszym domem. A co po­zwala nam przez tyle lat zachowywać w tej niewygodnej pozycji równowagę? Mogę wam odpowiedzieć jednym słowem: tradycja...

Akcja musicalu rozgrywa się w 1905 roku w małej rosyjskiej wiosce Anatewka. Biedna żydowska rodzina boryka się z trudami codziennego życia. Tewje stara się przestrzegać zasad swojej religii, ale to nie jest łatwe.

Musi dokonać trudnego wyboru między szczęściem rodziny a poszanowaniem tradycji - Chawa -jedna z jego córek, wbrew woli ojca wychodzi za mąż za człowieka innego wyznania, co powoduje zerwanie rodzinnych więzi. Żydzi otrzymują od władzy nakaz opuszcze­nia wioski. Ich odejściu towarzyszy tęskna melodia wiejskiego skrzypka Sunrise, sunset. (słuchaliście na początku)

West Side Story

Scena z musicalu West Side Story

Treść musicalu nawiązuje do dramatu Wil­liama Szekspira Romeo i Julia, ale czas i miej­sce akcji są osadzone we współczesnych re­aliach, w dzielnicy nowojorskich slamsów. Dwa wrogie gangi - amerykański - Rakiety i portorykański - Rekiny - walczą ze sobą podsycane rasistowskimi hasłami. W prze­biegu wydarzeń ważną rolę odgrywa nie­szczęśliwy wątek miłosny. Tony - zastępca przywódcy Rekinów kocha z wzajemnością Marię - siostrę przywódcy Rakiet. Chłopak obiecuje dziewczynie, że w imię ich gorące­go uczucia pogodzi zwaśnione bandy. Nie­stety, jego działania przynoszą odwrotny skutek,. W bójce giną obaj szefowie gangów. Tony musi ukrywać się przed policją i człon­kami Rakiet, ale gdy dowiaduje się, że Maria nie chce nigdy go widzieć, sam zaczyna szukać śmierci. Jednak, kiedy Tony spotyka dziewczynę, padają sobie w ramiona. W tym momencie pada strzał i chłopiec ginie.

Jesus Christ Superstar

Scena z musicalu Jesus Christ Superstar

Jest to opowieść o ostatnich siedmiu dniach życia Jezusa. Występują w niej po­stacie biblijne: Jezus Chrystus, Judasz, Maria Magdalena, apostołowie, Poncjusz Pi­łat, król Herod, Annasz, Kajfasz. Treść libretta opiera się dość wiernie na zdarzeniach opi­sanych w Piśmie Świętym, takich jak: zdra­da Judasza, modlitwa Jezusa na Górze Oliw­nej, sąd Heroda i Piłata, biczowanie Jezusa i ukrzyżowanie.

Andrew Lloyd Webber [czyt. endriu lojd łeber] nie wprowadził do spektaklu dialo­gów, cały tekst oparł na songach, recytaty­wach i partiach instrumentalnych. Wiele pio­senek zyskało światową popularność i stało się wielkimi przebojami.

Hair

Hair [czyt. her] jest tzw. loye-rock-musicalem. Spektakl przedstawia historię chłopaka Claude’a [czyt. kloda] Bukowskiego, który przyjechał do Nowego Jorku, aby zaciągnąć się do wojska i wyjechać na wojnę w Wietnamie. Na miejscu poznaje grupę hippisów - z ich przywódcą Berrgerem - i piękną Sheilę. Spotkanie to całkowicie odmienia życie chłopaka z Oklahomy. Młodzi ludzie manifestowali swoją niezależność wobec świata poprzez wy­gląd, łamanie zasad społecznych i moralnych oraz ignorowanie rad dorosłych.

- Dlaczego - dziwią się starsi - nosicie długie włosy?

- Jezus też miał długie włosy - przypomina Claude - a Matka Boska kochała go. Dlaczego moja matka mnie nie kocha?

Spektakl wzbogacała nowoczesna bitowa muzyka, a wiele utworów zyskało światową popularność. Na podstawie musicalu Hair słynny reżyser Miloś Forman [czyt. milosz forman nakręcił w 1979 roku film muzyczny pod tym samym tytułem.

Jazzowe improwizacje

Zapiszcie temat: „Jazzowe improwizacje” (podr. 87)

Big-band jazzowy

Jazz [czyt. dżez] powstał w Stanach Zjednoczonych na przełomie XIX i XX wieku w wy­niku syntezy elementów muzyki zachodnioafrykańskiej i amerykańsko-europejskiej. Nowy gatunek muzyczny odznaczał się pulsacją rytmu, improwizacją oraz indywidualnym kształtowaniem materiału dźwiękowego przez wykonawców jazzowych.

Za miejsce narodzin jazzu uznaje się Nowy Orlean, dokąd przez długie łata przybywali emigranci z różnych stron świata. Do jego ukształtowania przyczyniły się prawdopodob­nie pieśni czarnych niewolników przywożonych Czarnego Lądu do Ameryki Północnej. Zmuszano ich do najcięższych robót na plantacjach, w kamieniołomach, przy budowie linii kolejowych i dróg.

Niewolnicy wykonywali pieśni pracy - work songs [czyt. łerk songs] i pieśni religijno­-mistyczne negro spirituals [czyt. negro spiriczuals], oparte na tekstach biblijnych. Work songs i negro spirituals w połączeniu z innymi pieśniami murzyńskimi oraz folklorem amerykańskim stworzyły gatunek muzyczny zwany blues [czyt. blus].

Z początkiem łat dwudziestych ośrodkiem największej koncentracji muzyków jazzo­wych w Stanach Zjednoczonych stało się Chicago [czyt. szikago]. Kolejny bardzo ważny etap rozwoju jazzu związany był z Nowym Jorkiem.

W rozwoju jazzu można wyróżnić trzy etapy: okres jazzu tradycyjnego (do 1930r.). okres swingu (1934-1945), okres jazzu nowoczesnego - modern jazzu (po 1984). W Euro­pie muzyka jazzowa pojawiła się dopiero w 1920 roku.

„Jazz jest najsilniejszą bronią w walce z rasizmem.

Dobra gra na trąbce czyni ludzi ślepymi na kolor skóry grającego.”

                                                                                                             Louis Armstrong

Na muzykę jazzową miały wpływ wielkie indywidualności muzyczne, które w niepowtarzalny sposób kształtowały dźwięk, zachwycały techniką wykonawczą. Należeli do nich m.in. trębacze jazzowi Louis Armstrong [czyt. lui amstrong] i Miles Davis [czyt. majls dejwis], saksofoniści Chanie Parker [czyt. czarli parker] oraz Stan Getz [czyt. gec], śpiewacz­ki jazzowe Bessiee Mith [czyt. bessi mit], Ella Fitgerald [czyt. ella fitdżerald], kierownicy słynnych orkiestr jazzowych Duke Elllngton [czyt. diuk elington], Benny Goodman czyt.

beny gudmen], Glenn Miller.

Czołówkę polskiego jazzu stanowią min. Krzysztof Komeda, Zbigniew Namysłowski, Tomasz Stańko, Jan Ptaszyn Wróblewski, Adam Makłowicz, Michał Urbaniak, Leszek Możdżer.

 

Tomasz Stańko

Leszek Możdżer

W Polsce organizowanych jest wiele festiwali promujących muzykę jazzową. Wśród nich świa­tową renomę zyskał Międzynarodowy Festiwal Jazz Jamboree [czyt. dżez dżembory] i War­saw Summer Jazz Days [czyt. łorsol samer dżez dejs] organizowane w Warszawie.

SŁOWNICZEK JAZZOWY

big-band - duży zespół jazzowy(12-20 osób), złożony z czterech sekcji instrumentalnych

blues [czyt. blus] - gatunek pieśni, który powstał z pieśni pracy (work songs) i pieśni spirituals

dixieland - styl w muzyce jazzowej, reprezentowany przez nowoorleańskie zespoły muzyczne, odmiana jazzu nowoorleańskiego

improwizacja - tworzenie utworu muzycznego podczas występu, bez wcześniejszego przy­gotowania

nowoorleański jazz - styl instrumentalno-wokalny w jazzie tradycyjnym, łączący elementy bluesa i ragtime’u

ragtime - styl w muzyce jazzowej na przełomie XIX i XX wieku; powstał z połączenia folkloru amerykańskiego i muzyki europejskiej; także specyficzny sposób gry na fortepianie

swing [czyt słing] - styl jazzowy popularny w latach 1935-1945, także jeden z elementów muzyki jazzowej

moden jazz          - ogólna nazwa jazzu nowoczesnego; charakteryzuje się przewagą improwizacji indywidualnej, wyższą techniką gry, skłonnością do eksperymentów

tradycyjny jazz - okres jazzu obejmujący lata 1910-1945, ogólna nazwa stylów wczesnego jazzu