Niezwykli tancerze

 Nie zakocham się w tobie

Znam Cię od początku świata,
znam na pamięć, znam od zawsze.
Od dziecięcych lat wciąż razem
w piaskownicy, na huśtawce.
Znam Cię od początku świata,
twoje okna patrzą w moje,
a choć łączy nas tak wiele,

nie zakocham się w tobie

Nie zakocham się w tobie, to jest pewne, to fakt.
Wybij sobie to z głowy, póki jeszcze jest czas.
Nie zakocham sie w tobie, bo za dobrze cię znam.
Przecież czekam na kogoś, na ideał bez wad.

Więc dlaczego nagle teraz
w oczy patrzysz mi wymownie,
o miłości wiersze piszesz
i przychodzisz tylko do mnie.
Twoich wad arsenał cały
i wybiegów znam tysiące,
nic przede mną nie ukryjesz,
znam cię lepiej niż ktokolwiek.

Tańczący ogień

Manuel de Falla [czyt. faja], hiszpański kompozytor, napisał jednoaktowy spektakl baletowy Czarodziejska miłość w 1915 roku dla popularnej w Hiszpanii andaluzyjskiej śpiewaczki i tancerki Pastory Imperio. Kompozytor sięgnął w muzyce po elementy folkloru cygańskiego i andaluzyjskiego. Całość kompozycji złożona jest z krótkich utworów instrumentalnych, które same w sobie są małymi arcydziełami, i kilku wstawek śpiewanych. Fabuła baletu oparta jest na starej baśni ludowej i ukazuje wierzenia oraz obrzędy cygańskie. Ogień jest tam siłą magiczną przeciw złym duchom i to właśnie jego moc chce wykorzystać bohaterka baletu, Cyganka Candelas, odprawiając czary w trakcie rytualnego tańca ognia. Utwór Manuela de Falla słynny jest na całym świecie, zyskał też dużą popularność w transkrypcji fortepianowej.

Taniec młodych łabędzi

W latach 1875 - 1876 rosyjski kompozytor Piotr Czajkowski skomponował na zamówienie Teatru Wielkiego w Moskwie balet Jezioro łabędzie. Jego muzyka, do baśniowej opowieści o księżniczce zaklętej w łabędzia, urzekła niejednego melomana swoją subtelnością i pięknem. W balecie zachwycają też wspaniałe sceny taneczne, np. taniec kilkunastu łabędzi w baletowych spódniczkach „tutu", czy duetu bohaterów Odetty i Zygfryda. Niezapomniane wrażenie pozostawia też słynny taniec czterech łabędzi splecionych w serdecznym uścisku, znany jako Cygnets' Dance (z ang. taniec młodych łabędzi) z II aktu baletu. Tancerze występują na scenie, trzymając się za skrzyżowane przed sobą ręce i poruszają krokiem tanecznym w jednej linii, w prawą i w lewą stronę. Na koniec próbują wzbić się w powietrze, zrywając „łańcuch" rąk, ale opadają na ziemię.

Taniec z szablami

Porywający i niezwykły taniec wojenny przedstawił w finale IV aktu baletu Gajone Aram Chaczaturian, armeński kompozytor, dyrygent i pedagog. Łączy on w sobie elementy fechtunku i sztuki scenicznej. Uderzenia szabli imituje sucho brzmiący dźwięk ksylofonu (perkusyjnego instrumentu sztabkowego) na tle nisko brzmiących kotłów. Utwór charakteryzuje orientalna melodyka, żywiołowy rytm, wyrazista instrumentacja oraz stylizowane tańce narodów Azji. Ta część baletu najbardziej znana jest melomanom, choć powstała jako dodatek do sceny finałowej. Sam kompozytor tak pisał o niej w swoich pamiętnikach: Zacząłem pisać „Taniec z szablami” o trzeciej po południu. Dużo czasu spędziłem na oszukaniu właściwego rytmu. Gdy go znalazłem, pracowało mi się bardzo dobrze przez całą noc. Rankiem opracowanie orkiestrowe było gotowe... Orkiestra i tancerze byli pod dużym wrażeniem, słychać było w około aplauz. Współcześnie utwór doczekał się wielu aranżacji, często też wykorzystywany jest w reklamach, ścieżkach filmowych, usłyszeć go można np. w filmie Madagaskar 3.

Taniec szkieletów

W 1875 roku Camille Saint-Saens zaprezentował publiczności swój poemat symfoniczny Dance macabre (taniec śmierci), op. 40, znany również pod nazwą Taniec szkieletów. Programem do napisania utworu był wiersz francuskiego poety Henryka Cazalisa [czyt. kazalisa], który nawiązywał do średniowiecznego tematu tańca śmierci. Kompozytor wspaniale odmalował muzyką nocny taniec szkieletów przybyłych na zaproszenie śmierci na zabawę. Doskonale dobrał rodzaj tańca wykonywanego przez szkielety oraz instrumenty; które nadają charakter koszmarnej sceny, np. suchy i twardy dźwięk ksylofonu imituje stukot kości, wibrujące brzmienie skrzypiec – zawodzenie śmierci, a brzmienie oboju - pianie koguta. Pomysłowe zestawienie instrumentów pozwoliło osiągnąć ogólne uczucie lęku. Utwór rozpoczynają wolne, pojedyncze dźwięki oznajmiające północ, a melodia walca grana na skrzypcach solo od razu wprowadza makabryczny nastrój. Francuska publiczność nie od razu zaakceptowała innowacyjność utworu, ale obecnie uważa się go za jeden z najbardziej popularnych dzieł Saint-Saens.

Camille Sant-Saens

Zaproszenie do tańca

 

Historia tańca towarzyskiego sięga XVI wieku — wtedy zaczęto opisywać kroki i figury tańców włoskich, np. pawany, volty, galiardy. Moda na taniec nie przemija, a na światowych parkietach królują coraz to inne tańce. W określaniu techniki i wzorów tańców specjalizują się liczne szkoły, które kształcą adeptów sztuki tanecznej. Tancerze zawodowi oraz amatorzy mogą skonfrontować swoje umiejętności na turniejach tańca towarzyskiego w najbardziej popularnych kategoriach tańców standardowych: walc angielski, tango argentyńskie, quick-step [czyt. klik step], slow fox [czyt. sloł foks], walc wiedeński i latynoamerykańskich: rumba, samba, cza-cza, passo doble, jive [czyt. dżajw].

Przyjrzyj się poniższym reprodukcjom i powiedz, jakie cechy tańca ukazali artyści w swoich wizjach plastycznych.

Anna Jantar - Tylko mnie poproś do tańca

Tango najprawdopodobniej wywodzi się z muzyki afrokubańskiej. Do Argentyny taniec przywędrował wraz z ludnością przesiedloną z Kuby i Haiti. W XX wieku tango stało się dla Argentyńczyków tańcem kultowym, łączącym elementy kubańskiej habanery i urugwajskiej milongi. Tańczono go na ulicach, w tawernach, restauracjach i na scenach teatrów. W Europie tango pojawiło się około 1910 roku, ale zostało chłodno przyjęte. Postrzegano je jako zbyt wyzwolone i wręcz nieprzyzwoite. Jednak w kręgach artystycznych taniec ten szybko zyskał popularność i stał się inspiracją dla poetów, malarzy i pisarzy. Od czasu konkursu tanecznego zorganizowanego w Nicei w 1912 roku popularność tanga stale rosła. Wykształca się wzór tańca: metrum 4, tempo 48 taktów na minutę oraz podstawowa sekwencja kroków oparta na schemacie: wolny — szybki — szybki — wolny.

Tango

Passo doble jest współczesnym tańcem pochodzenia hiszpańskiego utrzymanym w metrum parzystym i szybkim tempie. Ten widowiskowy, pełen dynamiki taniec oddaje atmosferę walki torreadora z bykiem. W „tanecznej korridzie" rolę torreadora przyjmuje tancerz, który trzyma w ramionach partnerkę utożsamiającą się z czerwonym suknem — capa [czyt. kapa]. W pierwszej części: marszowy rytm wprowadza tancerzy na scenę, natomiast w drugiej: para krąży wokół wyimaginowanego byka, podkreślając gestami, mimiką i pozami tanecznymi drażnienie zwierzęcia i walkę z nim.

Passo doble

Fokstrot (z angielskiego fox—trot, czyli „lisi krok") to taniec o parzystym metrum, szybkim tempie i synkopowanym rytmie. Narodził się w Stanach Zjednoczonych przed I wojną światową, do Europy dotarł w 1918 roku. Taniec ma radosny charakter, jest pełen wdzięku i gracji. Nie należy jednak do łatwych tańców standardowych, dlatego nazywany jest „najtrudniejszym spacerem świata" lub „tańcem prawdy", ponieważ po znajomości tego tańca często ocenia się poziom techniki tanecznej. Kroki fokstrota tańczy się płynnie, pary są w ciągłym ruchu i nie stosują zbędnych zatrzymań. Taniec posiada określone reguły: kroki wolne i szybkie wykonywane są po linii prostej lub w obrocie w prawo, kroki boczne w sekwencji: wolno — wolno — szybko —szybko. Fokstrot może występować również w połączeniu z innymi tańcami, np. polka—fox, rumba—fox.

Salsa należy do grupy tańców latynoamerykańskich, ma karaibskie korzenie i rozwijała się m.in. na Kubie. Taniec ten opiera się na afrokubańskich i karaibskich rytmach. W Ameryce Północnej i wielu państwach europejskich salsę rozpowszechniali latynoscy artyści — emigranci grający żywiołową, pełną ekspresji muzykę. Salsa w odróżnieniu od innych tańców wykonywana jest niemal w miejscu, cechują ją zmysłowość i spontaniczność ruchu. Moda na salsę jest coraz większa, w różnych miastach Europy odbywają się festiwale tego tańca. W 2002 roku odbył się pierwszy w Polsce Carnaval de Salsa, powstała również polska orkiestra salsowa — Salsa Tropical.

Zagadka: Co mówi szczerbaty tancerz po wyjściu z restauracji?

Poemat symfoniczny - muzyczne uniesienia

 

Mrok na schodach

Mrok na schodach. Pustka w domu.

Nie pomoże nikt nikomu.

Ślady twoje śnieg zaprószył,

Żal się w śniegu zawieruszył.

Trzeba teraz w śnieg uwierzyć

I tym śniegiem się ośnieżyć

I ocienić się tym cieniem,

I pomilczeć tym milczeniem.

                                        Bolesław Leśmian

Poemat symfoniczny to forma muzyczna, której budowa jest zależna od treści pozamuzycznych, czyli tzw. programu. Programem może być np.: utwór literacki, dzieło plastyczne, przeżycia osobiste twórcy, piękno natury, wydarzenie historyczne. Poemat symfoniczny jest w zasadzie kompozycją jednoczęściową, często zbliża się w formie do allegra sonatowego, ronda, czy wariacji.

Franciszek Liszt

Za twórcę poematu symfonicznego uważany jest węgierski kompozytor Franciszek Liszt [czyt. list], a jego dzieło Co słychać w górach, oparte na tek-ście poetyckim Wiktora Hugo [czyt. igo] — za pierwszy utwór nowej formy. Gatunek ten rozwijało wielu kompozytorów, np. Camille Saint-Saens (Taniec szkieletów), Bedrzich Smetana (Moja ojczyzna), Mieczysław Kartowicz (Rapsodia litewska). Szczyt rozwoju poemat symfoniczny osiągnął w późniejszym okresie w twórczości Richarda Straussa (Don Kichot).

Franciszek Liszt - Preludia

Ten najpopularniejszy utwór z poematów symfonicznych Liszta przedstawia muzycznie cztery różne wydarzenia, które kompozytor nazwał: Radość miłości, Burza życia, Zacisze wiejskiego życia, Zwycięska walka. A Ty jaki tytuł nadałbyś wysłuchanej części utworu?

Franciszek Liszt - Preludia

Bedrzich Smetana

Piękny poemat symfoniczny Wełtawa z cyklu Moja ojczyzna skomponował czeski kompozytor Bedrzich Smetana. Natchnieniem do stworzenia dzieła byty obrazy czeskiego krajobrazu rozciągające się wzdłuż biegu rzeki Wełtawy od jej źródła, aż do ujścia rzeki w nurcie Łaby.

Bedrzich Smetana - Wełtawa

Z ziemi wytryskują dwa źródełka, które są obrazowane muzycznie przez dźwięki fletów, a następnie klarnetów. Źródła łączą się, dając początek czeskiej rzece Wełtawie — orkiestra gra motyw muzyczny płynącej rzeki. Motyw ten pojawia się w utworze kilka razy. Rzeka, w niezwykle plastyczny sposób malowana dźwiękami, prowadzi słuchacza przez czeskie krainy. Właśnie przepływa przez las, w którym odbywa się polowanie — w oddali słychać sygnały myśliwskich rogów. Następnie rzeka przepływa przez wieś, gdzie odbywa się zabawa weselna — instrumenty grają melodię czeskiej polki. Zapada noc, której tajemniczy nastrój podkreślają dźwięki harfy i przywodzą na myśl taniec leśnych nimf i duszków. Rzeka dopływa do Wodospadów Świętojańskich, zmienia się rytm, narasta tempo i dynamika utworu. Woda z wielką siłą rozbija się o skały — towarzyszy temu huk i porykiwanie żywiołu imitowane przez instrumenty orkiestry. Wełtawa dopływa do Pragi — pojawia się motyw rzeki grany przez orkiestrę w tonacji durowej. W końcu rzeka łączy się z Łabą i ginie w jej nurcie — muzyka cichnie.

Praga - Mosty na d Wełtawą

Słuchając z uwagą utworu, spróbuj prześledzić realizację treści pozamuzycznych zawartych w kompozycji.

Bedrzich Smetana - Wełtawa

Pierwszym polskim twórcą poematu symfonicznego był Zygmunt Noskowski, który w 1896 roku skomponował utwór Step, op. 66 oparty na tematach zaczerpniętych z folkloru polskiego i ukraińskiego. Jego dzieło inspirowane było rozległą, ukraińską przyrodą, na tle której odbywały się dramatyczne wydarzenia historyczne. Warszawska premiera dzieła była dużym wydarzeniem kulturalnym stolicy. Poemat symfoniczny Zygmunta Noskowskiego zdobył duże uznanie melomanów w kraju oraz za granicą, dzięki czemu zajął stałe miejsce w repertuarach koncertowych wielu orkiestr. Słuchając poematu symfonicznego Step Zygmunta Noskowskiego, melomani często doszukują się skojarzeń utworu z Trylogią Henryka Sienkiewicza, a szczególnie z powieścią Ogniem i mieczem, w której akcja utworu rozgrywa się m.in. na bezkresnych polach stepowych Ukrainy.

Wsłuchaj się w barwne brzmienie orkiestry i narastającą dramaturgię utworu. Jakie ilustracyjne skojarzenia budzi w tobie ta muzyka?

Zygmunt Noskowski - Step

Jan Stanisławski - Step