Polska muzyka współczesna

WOTOLD LUTOSŁAWSKI

Utwory polskich kompozytorów współczesnych weszły na stałe do repertuaru muzyki światowej, wywierając wpływ na jej kształt i rozwój. Wysoki poziom i trudna do przece­nienia wartość artystyczna muzyki polskiej jest zasługą wybitnych indywidualności kompozytorskich. Należy do nich Witold Lutosławski (1913-1994),  laureat wielu znaczących nagród i wyróżnień.

Utwory Lutosławskiego odznaczają się oryginalną techniką kompozytorską i mistrzowską instrumentacją.

Witold Lutosławski

W swej twórczo­ści artysta stale poszukiwał nowych środków wyrazu i wypracował własny styl kompozy­torski. Początkowo nawiązywał do neokla­sycyzmu (np. Wariacje symfoniczne, Wariacje na temat Paganiniego), później zwrócił się w stronę polskiego folkloru (Mała suita - utwór inspirowany folklorem rzeszowskim, Melodie ludowe na fortepian, Tryptyk śląski).

Przykładem innowacji technicznych jest czteroczęściowe dzieło Paroles tisse’es [czyt. parol tise] na tenor, smyczki, harfę, fortepian i perkusję. Do innych ważnych kompozycji Lutosławskiego zalicza się utwory orkie­strowe (np. Gry weneckie, Muzyka żałobna), kameralne, fortepianowe, pieśni na głos i fortepian, piosenki dziecięce oraz muzykę radiową, filmową i teatralną.

Witold Lutosławski - Mała suita, część Hurra polka

HENRYK MIKOŁAJ GÓRECKI

Kompozycje Henryka Mikołaja Góreckiego(1933- 2010) cechuje bogaty ładunek emocjonalny, duża eks­presja, logika i precyzja operowania materiałem dźwię­kowym, opartych na zasadach serializmu i innych tech­nik kompozytorskich.

Henryk Mikołaj Górecki

Ważniejsze dzieła Góreckiego to min II Symfonia „Kopernikowska" na sopran, baryton, chór i orkiestrę, III Symfonia pieśni żałosnych na sopran i orkiestrę, I Kwartet smyczkowy „Już się zmierzcha”,  Małe requiem dla pewnej Polki na fortepian i 13 instrumentów, Przybądź Duchu święty na chór a cappella, Kon­cert na klawesyn i orkiestrę smyczkową, Ad Matrem na sopran, chór i orkiestrę (dedykowane matce kompozy­tora).

H.M.Górecki - III symfonia "Symfonia pieśni żałobnych" op.36

WOJCIECH KILAR

Wojciech Kilar (1932 - 2013) zdobył  światową  sławę jako kompozytor utworów orkiestrowych, wokalno­-instrumentalnych i kameralnych, ale przede wszyst­kim jako twórca muzyki do ponad stu filmów polskich i amerykańskich (m.in. do Lalki, Pana Tadeusza, Zemsty, Drakuli, Pianisty). W dorobku kompozytorskim Kilara znajdują się utwory nawiązujące do różnych stylów, między innymi wykorzystujące pierwiastki folkloru i jazzu, ważny jest też nurt muzyki religijnej.

Wojciech Kilar

Jego utwory są pełne ekspresji. Najbardziej znane kompozycje Wojciecha Kitara to: Krzesany, poemat symfoniczny Kościelec na orkiestrę (poświęcony pamięci Mieczysława Karłowicza), Orawa na 15 instrumentów smyczkowych, Bogurodzica na chór i orkiestrę oraz inne. Orawa jest jedynym utworem, w którym nie zmieniłbym żadnej nuty choć przeglądałem go wielokrotnie (...). Spełnia się w nie to, do czego dążę, aby być jak najlepszym Kilarem — tak o swoim utworze, w jednym z wywiadów, mówił kompozytor. Dzieło jest zwieńczeniem „tatrzańskiego" cyklu utworów, do którego zalicza się też takie kompozycje jak Kościelec 1909, Krzesany, Siwa mgła.

Wojciech Kilar - Orawa

KRZYSZTOF PENDERECKI

Wśród kompozytorów współcześnie żyjących naj­większą światową sławą cieszy się Krzysztof Pende­recki (urodzony w 1933 roku zmarł 2020).

Krzysztof Penderecki

Utwory Pendereckiego odkrywają przed słuchaczami niespotykany wcześniej świat dźwięków. Niezwykłe efekty brzmienio­we i kolorystyczne kompozytor uzyskuje na przykład przez pocieranie dłonią pudła instrumentu smyczko­wego, stukanie w niego smyczkiem lub palcami, ude­rzanie dłonią w struny. Przykłady takich oryginalnych brzmień można odnaleźć w utworach: Ofiarom Hiro­szimy - tren na 52 instrumenty smyczkowe, za który W 1961 r. otrzymał nagrodę UNESCO, I Kwartet smyczkowy, Polymorphia [czyt. polimorfa] na 49 instrumentów smyczkowych, Kanon na orkiestrę smyczkową i 2 taśmy magnetyczne.

Penderecki wprowadzał też inne sposoby artykulacji: we Fluorescencjach można usłyszeć stukot klapek instrumentów dętych, odgłosy maszyny do pisania, szelest pergaminu, a w Wymiarach czasu i ciszy cztery głosy chóru wykonują równocześnie, ale w różnej kolejności spółgłoski: g, r, k, b, d, p.

W późniejszych utworach kompozytor zwrócił się w kierunku stylizacji i tradycji. Jego ważniejsze kompozycje to min.: Psalmy Dawida na chór i perkusję, Psalmus – kompozycja elektroniczna, Stabat Mater na 3 chóry a cappella, Kosmogonia na głosy solowe, recytatora, 3 chóry mieszane i orkiestrę, Polskie Requiem [czyt. rekwiem] na głosy solowe, chór i orkiestrę, Pasja według św. Łukasza, Te Deum dedykowany papieżowi Janowi Pawłowi II, opery: Diabły z Loudun [czyt. ludę], Ubu Król, Raj utracony, Czarna Maska. Jego muzykę wykorzystał reżyser Andrzej Wajda do filmu Katyń.

Krzysztof Penderecki - Ofiarom Hiroszimy

Na koniec zaśpiewaj piosenkę Otwórz oczy

Otwórz oczy

1.Niekiedy myślisz sobie, że świat jest szarobury,

Niechętnym patrzysz wzrokiem na mury i na chmury,

Bo kiedy nosisz w sercu najmniejszą nawet zadrę,

Płowieje wszystko wokół i pejzaż traci barwę.

Otwórz oczy szeroko i patrz, jak ciekawy otacza cię świat,

Krajobrazy ojczyste, barwy sercu najbliższe,

To, co było, co będzie, co jest.

Otwórz oczy szeroko i patrz, jaki barwny otacza cię świat,

Chwyć za pędzel i maluj, by to piękno utrwalić,

By zatrzymać i kolor i czas.

2.Uśmiechnij się do świata, a świat ci uśmiech odda,

Zobaczysz, że bezbarwna jest tylko złość i nuda.

Na moście stań tęczowym i baw się kolorami,

Namaluj to, co widzisz, co czujesz, o czym marzysz.