Obrazy malowane muzyką

 

Pierre-Auguste Renoir - Parasolki

Muzyka i malarstwo często są ze sobą nierozerwalnie związane i wzajemnie oddziałują na twórców. Inspiracją do powstania dzieła Modesta Musorgskiego Obrazki z wystawy była pośmiertna wystawa prac malarza Wiktora Hartmanna – przyjaciela kompozytora. Musorgski, zafascynowany obejrzanymi dziełami, napisał w bardzo krótkim czasie dziesięć wspaniałych miniatur fortepianowych, w których niezwykle sugestywnie odmalował muzyką wybrane obrazy. Te krótkie utwory łączy motyw Promenady, w którym artysta ukazał emocje towarzyszące mu podczas zwiedzania wystawy

Modest Musorgski - Promenada

Wielka Brama w Kijowie — jest architektonicznym pomysłem Hartmanna i miała być postawiona na przyjazd cara Aleksandra II. Musorgski w swoim utworze podkreślił bicie cerkiewnych dzwonów i odgłosy chóralnych modlitw, które razem składają się na wspaniały finał dzieła.

Modest Musorgski - Wielka Brama w Kijowie

Wiktor Hartmann - Projekt bramy miejskiej w Kijowie

Tuileries [czyt. tuilri] — obrazek malarza ukazuje aleję paryskiego parku, spacerujących po niej ludzi i bawiące się dzieci. Kompozytor poprzez zastosowanie żartobliwej w charakterze melodyki odmalował muzyką atmosferę chwili, ujmując w niej zabawne odgłosy dziecięcej sprzeczki.

Modest Musorgski - Tuileries

Szkice kostiumów do baletu Trilby autorstwa Mariusz Petipy i Yuli Gerbera

Chatka na kurzej stopce — akwarela malarza przedstawia baśniową chatkę Baby Jagi. Kompozytor zilustrował muzycznie jej ruchliwe wirowanie, a w tajemniczym, czasem demonicznym nastroju ukazał groźną moc właścicielki niezwykłego domu.

Modest Musorgski - Chatka na kurzej stopce

Innym przykładem przeniesienia dzieła malarskiego na język muzyczny jest poemat symfoniczny Sergiusza Rachmaninowa Wyspa umarłych. Kompozytora zaciekawiła mezzotinta* reprodukcji obrazu szwajcarskiego malarza Arnolda Bocklina [czyt. beklina] Wyspa umarłych. Dzieło przedstawiało skalistą wyspę, do której brzegów przypływa łodzią tajemnicza postać odziana w białe szaty. Pośrodku wyspy rosną cyprysy, których cienie mrocznie odbijają się w wodzie. Rachmaninow w swoim muzycznym poemacie oddał dźwiękami unoszące się i opadające morskie fale. W utworze wyczuwa się melancholijny, poważny nastrój, słychać z oddali melodię średniowiecznej pieśni Dies irae. [czyt. dijes ire].

Sergiusz Rachmaninow - poemat symfoniczny Wyspa umarłych

Wyspa umarłych

Wyspa umarłych... Nagie, strome skały;

wkoło dalekie, nieskończone morze,

gaj cyprysowy, ciszą skamieniały,

spokój wód wieczny... Bóg śmierci posępny

duszom ten grodziec zostawił ostępny

i odwróciwszy twarz, odszedł w bezdroże.

I w długiej łodzi o milczącym wiośle

Charon tu z brzegu białe wiezie dusze

i w ciemne, wąskie wwozi je Zarośle

między dwa słupy z kamienia, na których

dwa lwy o głowach groźnych i ponurych

patrzą na siebie — zasłuchane w głuszę. (...)

                                                                Kazimierz Przerwa-Tetmajer

Arnold Bocklin - Wyspa umarłych

Związek muzyki i plastyki przekłada się nie tylko na twórczość kompozytorów, ale również na twórczość malarzy. Rosyjski malarz Wassily Kandinsky często inspirował się w swoich pracach muzyką. Napisał on traktat, w którym zawarł swoje spostrzeżenia na temat tych wzajemnych relacji barwnym słyszeniem i malarskim widzeniem dźwięków oraz ich bezpośrednim oddziaływaniem na duszę. Powszechnie znana jest metafora artysty: Kolor jest klawiszem. Oko jest młoteczkiem. Duch zaś wielostrunnym fortepianem. Kandinsky zafascynowany operą Ryszarda Wagnera Lohengrin stworzył cykl obrazów, które odzwierciedlały jego wyobrażenia muzyczne. W 1913 roku powstało dzieło Kompozycja VII uważane za szczytowe osiągnięcie artysty. Kontrastujące barwy obrazu malarz porównywał do brzmienia instrumentów muzycznych.

Wassily Kandinsky - Kompozycja VII